Protokół z Kioto^[1] do Konwencji Klimatycznej^[2] umożliwia zastosowanie mechanizmów rynkowych, zwanych mechanizmami elastycznymi, w celu zmniejszenia kosztów redukcji emisji gazów cieplarnianych. Mechanizmy te mają pomagać państwom-Stronom z Załącznika I Konwencji Klimatycznej w wypełnieniu celów redukcyjnych zawartych w Protokole z Kioto. Istnieją następujące rodzaje mechanizmów:

• mechanizm wspólnych wdrożeń (Joint Implementation – JI),
• mechanizm czystego rozwoju (Clean Development Mechanism – CDM),
• międzynarodowy handel emisjami (International Emission Trading – IET).

Mechanizmy polegają na stworzeniu możliwości redukcji emisji gazów cieplarnianych za granicą, jeżeli uwarunkowania ekonomiczne sprzyjają obniżeniu poniesionych kosztów w stosunku do podobnych działań we własnym kraju. Mechanizmy te uzupełniają, lecz nie zastępują wysiłków krajowych, podejmowanych na rzecz redukcji emisji. W skali globalnej stosowanie mechanizmów przyczynia się do osiągania wymiernych redukcji emisji, które mają umowny wymiar tzw. jednostek Kioto (AAU, ERU, CER, RMU), podlegających międzynarodowej wymianie i dzięki temu stanowiących przedmiot obrotu na tzw. rynku węglowym. Chcąc uczestniczyć w handlu emisjami i obrocie jednostkami Kioto na rynku węglowym, każde państwo musi spełniać odpowiednie wytyczne, wynikające z decyzji podejmowanych w ramach Konwencji Klimatycznej. Polska jest jednym z takich państw.

Zróżnicowanie mechanizmów i rodzajów jednostek wynika z różnego statusu państw-Stron Konwencji Klimatycznej. Dwa z mechanizmów, czyli międzynarodowy handel emisjami i mechanizm wspólnych wdrożeń (JI) są skierowane do krajów z Załącznika I do Protokołu z Kioto (są to państwa tzw. rozwinięte, które przyjęły cel redukcyjny w ramach Protokołu). Natomiast trzeci mechanizm – czystego rozwoju (CDM) – daje możliwość udziału w rynku węglowym również krajom tzw. rozwijającym się (spoza Załącznika I). Dwa mechanizmy, JI i CDM, są mechanizmami projektowymi, w których biorą udział po dwa państwa: jedno jako inwestor wnoszący technologię, a drugie jako gospodarz, współrealizujący i goszczący projekt na swoim terytorium.

Wielkości emisji sześciu gazów cieplarnianych wymienionych w Załączniku A do Protokołu z Kioto^[3] są wyrażane w ekwiwalencie dwutlenku węgla, zapisywanym jako „CO_{2 ekw.}”. Ta sama zasada dotyczy międzynarodowych jednostek Kioto, które można łatwiej porównywać również dzięki temu, że wszystkie one odpowiadają wielkości emisji 1 t CO_{2 ekw.}. Istnieją następujące rodzaje jednostek:

• jednostki przyznanej emisji (Assigned Amount Units – AAU) – pozwolenia na emisje przyznane państwom z Załącznika I;
• jednostki poświadczonej redukcji emisji (Certified Emission Reduction – CER) – jednostki generowane w ramach realizacji projektów CDM (w państwach spoza Załącznika I)^[4];
• jednostki redukcji emisji (Emission Reduction Units – ERU) – jednostki generowane w ramach realizacji projektów JI (w krajach z Załącznika I)^[5];
• jednostki pochłaniania (Removal Units – RMU) – uzyskiwane jako rezultat działalności człowieka, mającej na celu zwiększenie pochłaniania gazów cieplarnianych z działań w obszarze użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów oraz leśnictwa (LULUCF).

 

^[1] Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (w skrócie Protokół z Kioto), został sporządzony 11 grudnia 1997 r. i wszedł w życie 16 lutego 2005 r.

^[2] Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC – United Nations Framework Convention on Climate Change), zwana Konwencją Klimatyczną, została przyjęta w 1992 r. na Konferencji „Środowisko i Rozwój” w Rio de Janeiro i weszła w życie 21 marca 1994 r.

^[3] dwutlenek węgla (CO₂), metan (CH₄), podtlenek azotu (N₂O), fluorowęglowodory (HFC), perfluorowęglowodory (PFC), sześciofluorek siarki (SF₆)

^[4] Projekty zalesiania lub ponownego zalesiania (A/R CDM - Afforestation/ Reforestation) w ramach CDM generują jedynie wygasające jednostki (tCER oraz lCER)

[5] Jednostki ERU są konwertowane z jednostek AAU, wyjątek stanowią ERU generowane w związku z realizacją projektów JI w obszarze LULUCF (które konwertowane są z jednostek RMU).