• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniającą dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – dalej dyrektywa EU ETS
• Rozporządzenie Komisji (UE) NR 389/2013 z dnia 2 maja 2013 r. ustanawiające rejestr Unii zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, decyzjami nr 280/2004/WE i nr 406/2009/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylające rozporządzenia Komisji (UE) nr 920/2010 i nr 1193/2011 - dalej Rozporządzenie rejestrowe
• Rozporządzenie Komisji (UE) NR 550/2011 z dnia 7 czerwca 2011 r. ustalające, na mocy dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, pewne ograniczenia w zakresie wykorzystania międzynarodowych jednostek z tytułu projektów związanych z gazami przemysłowymi (Dz. Urz. UE z 2011 r., L149, s. 1) – dalej Rozporządzenie nt. gazów przemysłowych
• Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1123/2013 z dnia 8 listopada 2013 r. w sprawie określania uprawnień do międzynarodowych jednostek emisji zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 299 z 9.11.2013) – dalej Rozporządzenie RICE
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2008 r. w sprawie przyjęcia Krajowego Planu Rozdziału Uprawnień do emisji dwutlenku węgla na lata 2008-2012 dla wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji (Dz. U. z 2008 r., Nr 202, poz. 1248 z późn. zm.) – dalej KPRU2

Zgodnie z KPRU2 liczba jednostek poświadczonej redukcji emisji (CER) i jednostek redukcji emisji (ERU), które prowadzący instalacje mógł wykorzystać do rozliczenia rocznej emisji CO₂ w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS – European Union Emissions Trading Scheme), wynosiła 10% przydziału rocznego uprawnień EUA (EUA – European Union Allowances) dla każdej instalacji w okresie 2008-2012. Dokonując rozliczenia emisji prowadzący instalację mógł wykorzystać uprawnienia EUA przyznane w KPRU2 lub jednostki CER/ERU w ramach maksymalnego limitu. Niewykorzystany w danym roku przysługujący limit jednostek CER/ERU mógł być użyty podczas rozliczenia rocznej emisji w kolejnych latach okresu rozliczeniowego 2008-2012. Może on być również wykorzystany w obecnym okresie rozliczeniowym, tj. do 2020 roku.

Uwaga: limit wykorzystania jednostek jest przenoszony z drugiego na trzeci okres rozliczeniowy EU ETS. Dlatego, jeżeli prowadzący instalację lub operator statku powietrznego nie wykorzystał limitu w całości w okresie 2008-2012, to może go nadal wykorzystać do końca trzeciego okresu rozliczeniowego, czyli do 2020 r.

Instalacje istniejące

Sumarycznie w dwóch okresach rozliczeniowych EU ETS obejmujących lata 2008-2020 możliwe jest rozliczenie emisji przez instalacje w Polsce jednostkami CER/ERU w liczbie nieprzekraczającej 11% sumy uprawnień EUA przyznanych na lata 2008-2012. Należy zauważyć, że w latach 2008-2012 polskie instalacje mogły wykorzystać do rozliczenia własnej emisji jednostki CER/ERU jedynie do wysokości 10% przydziałów EUA otrzymanych w ramach EU ETS w tym okresie. Tak więc, możliwość wykorzystania dodatkowego 1% pojawiła się z początkiem obecnego okresu 2013-2020. Ponadto możliwe jest wykorzystanie, do końca obecnego okresu rozliczeniowego, tj. do 2020 roku, pozostałej części 10% limitu z lat 2008-2012 (i będzie to określona wartość liczbowa na cały okres - do 2020 r.), jeżeli nie został on wykorzystany w pełni w okresie 2008-2012 (przyp.: limit na 2008-2012 = 10% x przydział dla instalacji).

Należy zauważyć, że nie ma konieczności wykorzystania do zamiany na EUA jednostek CER/ERU ważnych w okresie 2008-2012 w celu zachowania limitu przysługującego danej instalacji. Prowadzący instalacje może wybrać do zamiany na EUA jednostki CER z nowych projektów zarejestrowanych po 2012 roku w krajach najsłabiej rozwiniętych (ang. LDC – Least Developed Countries^[1]) lub jednostki wydane za redukcje osiągnięte po 2013 r. z projektów zarejestrowanych do 2012 roku, które nie zostały objęte restrykcjami.

Nowe instalacje

Zgodnie z art. 1 ust. 2 Rozporządzenia RICE nowe instalacje (włączane do EU ETS w okresie 2008-2012, a także od 2013 r.), które w okresie 2008-2012 nie dostały bezpłatnych uprawnień, ani możliwości wykorzystania limitu CER/ERU, będą mogły wykorzystywać jednostki CER/ERU do poziomu nie wyższego niż 4,5% ich zweryfikowanej emisji w okresie 2013-2020.

Znaczące zwiększenie zdolności produkcyjnych

Zgodnie z art. 1 ust. 3 Rozporządzenia RICE instalacje istniejące, które otrzymały dodatkowe uprawnienia do emisji wynikające ze znaczącego zwiększenia zdolności produkcyjnych (ang. significant capacity extension), zgodnie z art. 20 decyzji 2011/278/WE^[2] mogą wykorzystać jednostki CER/ERU do limitu przyznanego im na lata 2008-2012 lub do 11% ich przydziału 2008-2012, lub do 4,5% ich zweryfikowanych emisji w latach 2013-2020, w zależności od tego, która z tych wartości jest najwyższa.

Należy zauważyć, że limit przyznany instalacjom w Polsce na lata 2008-2012 wynosił 10% przydziałów EUA otrzymanych w ramach EU ETS w tym okresie. A zatem prowadzący instalacje w Polsce w latach 2013-2020 mogą wykorzystać jednostki CER/ERU do 11% ich przydziału 2008-2012, lub do 4,5% ich zweryfikowanych emisji w latach 2013-2020, w zależności od tego, która z tych dwóch wartości będzie wyższa.

Nowy zakres dyrektywy EU ETS

Art. 1 ust. 4 Rozporządzenia RICE dotyczy instalacji istniejących, które dostały darmowe przydziały uprawnień na lata 2008-2012, prowadziły działalność nieobjętą zakresem Aneksu I Dyrektywy 2003/87/WE, ale objętą zakresem Aneksu I dyrektywy ETS (2009/29/WE), czyli rozszerzonym zakresem stosowania dyrektywy EU ETS w latach 2013-2020 (nowe gazy N₂O, PFC). Instalacje te mogą wykorzystać jednostki CER/ERU do limitu przyznanego im na lata 2008-2012 lub do 11% ich przydziału 2008-2012, lub do 4,5% ich zweryfikowanych emisji w latach 2013-2020, w zależności od tego, która z tych wartości jest najwyższa.

Należy zauważyć, że limit przyznany instalacjom w Polsce na lata 2008-2012 wynosił 10% przydziałów EUA otrzymanych w ramach EU ETS w tym okresie. A zatem prowadzący instalacje w Polsce w latach 2013-2020 mogą wykorzystać jednostki CER/ERU do 11% ich przydziału 2008-2012, lub do 4,5% ich zweryfikowanych emisji w latach 2013-2020, w zależności od tego, która z tych dwóch wartości będzie wyższa.

Operatorzy statków powietrznych

Zgodnie z art. 1 ust. 5 Rozporządzenia RICE w przypadku operatorów statków powietrznych limit wykorzystania jednostek CER/ERU nie może być wyższy niż 1,5% ich zweryfikowanej emisji w latach 2013-2020.

Uwaga: limit wykorzystania jednostek jest przenoszony z drugiego na trzeci okres rozliczeniowy EU ETS. Dlatego jeżeli prowadzący instalację lub operator statku powietrznego nie wykorzystał limitu w całości w okresie 2008-2012, to może go nadal wykorzystać do końca trzeciego okresu rozliczeniowego, czyli do 2020 r.

Tabela 1. Limity wykorzystania jednostek CER/ERU dla różnych rodzajów/kategorii instalacji wg rozporządzenia RICE.

^[1] Lista krajów najsłabiej rozwiniętych - http://www.un.org/en/development/desa/policy/cdp/ldc/ldc_list.pdf

^[2] Decyzja Komisji z dnia 27 kwietnia 2011 r. w sprawie ustanowienia przejściowych zasad dotyczących zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji w całej Unii na mocy art. 10a dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady

Przepisy dyrektywy EU ETS wprowadzają zmianę w stosunku do dotychczasowego sposobu wykorzystywania jednostek CER/ERU w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji. W okresie 2013-2020 jednostki CER/ERU przestają być jednostkami, którymi prowadzący instalacje może bezpośrednio rozliczyć swoje emisje, tak jak to miało miejsce w II fazie EU ETS (prowadzący instalację mógł przedłożyć do umorzenia zarówno uprawnienia EUA, jak i jednostki CER/ERU). Zgodnie z przepisami dyrektywy EU ETS (art. 11a, ust. 2, 3, 4) wykorzystanie jednostek CER/ERU ma się odbywać w drodze ich zamiany na uprawnienia EUA ważne od 2013 r. Przy czym jedna jednostka odpowiada jednemu uprawnieniu do emisji. W konsekwencji, do umorzenia przedkłada się EUA, a nie jednostki CER/ERU. Tak więc od roku 2013 jednostki CER/ERU będące w posiadaniu prowadzącego instalację w liczbie nie przekraczającej wartości niewykorzystanego limitu na lata 2008-2020, mogą być na wniosek prowadzącego instalację zamieniane na uprawnienia ważne po roku 2013. Zamiana ta jest dokonywana na wniosek (przedkładany w formie elektronicznej w systemie Rejestru Unii) prowadzącego instalację i może dotyczyć jedynie takiej liczby CER/ERU, która nie przekracza limitu na ich wykorzystanie (patrz pytanie 11). Jeżeli część limitu została już wykorzystana, możliwa jest jedynie zamiana odpowiednio mniejszej liczby jednostek.

Należy zauważyć, że jednostki CER/ERU wydane w związku z redukcją emisji osiągniętą do 2012 r. w ramach rodzajów projektów, które kwalifikowały się do wykorzystania w systemie handlu w latach 2008-2012, były zamieniane na wniosek prowadzącego tylko do dnia 31 marca 2015 r. Takiego ograniczenia czasowego nie ma w przypadku jednostek CER/ERU wydanych za redukcję emisji osiągniętą od 2013 r. Jednostki te mogą być zamieniane na uprawnienia do 31 grudnia 2020 roku.

Uwaga:

• Zamiana jednostek CER/ERU na uprawnienia ważne po roku 2013 nie dotyczy tych jednostek CER/ERU, które pochodzą z projektów związanych z niszczeniem HFC-23 i N₂O z produkcji kwasu adypinowego. Nie ma możliwości zamiany tych jednostek, a ich wykorzystanie było możliwe jedynie do 30 kwietnia 2013 r., do rozliczenia emisji z lat 2008-2012.

Zamiana jednostek CER/ERU na uprawnienia ważne po roku 2013 nie obliguje prowadzącego instalację do wykorzystania otrzymanych w ten sposób uprawnień do rozliczenia emisji z instalacji, której ta zamiana dotyczyła. Oznacza to, że uprawnienia powstałe w wyniku zamiany mogą zostać zbyte lub wykorzystane do rozliczenia emisji z innej instalacji.

Prowadzący instalację otrzymał przydział uprawnień w KPRU2 na lata 2008-2012 wynoszący 100 000 uprawnień średniorocznie. Limit 10% wykorzystania CER/ERU oznacza, że każdego roku mógł przedłożyć do umorzenia 10 000 jednostek CER/ERU (rozliczyć 10 000 Mg emisji CO₂ jednostkami CER/ERU).

Emisja w poszczególnych latach kształtowała się następująco:

• ­w roku 2008 wynosiła 125 000 Mg CO₂;
• ­w roku 2009 wynosiła 90 000 Mg CO₂;
• ­w roku 2010 wynosiła 85 000 Mg CO₂;
• ­w roku 2011 wyniosła 140 000 Mg CO₂;
• ­w roku 2012 wynosiła 105 000 Mg CO_2.

Do rozliczenia emisji prowadzący instalację wykorzystał:

• ­w roku 2008: 100 000 uprawnień EUA oraz 10 000 jednostek CER/ERU (10% limitu z 2008 r.) oraz 15 000 zakupionych uprawnień EUA;
• ­w roku 2009: 85 000 uprawnień EUA oraz 5 000 jednostek CER/ERU (5% limitu z 2009 r.);
• ­w roku 2010: 85 000 uprawnień EUA;
• ­w roku 2011: 115 000 uprawnień EUA (100 000 uprawnień przyznanych na rok 2011 i 15 000 uprawnień z roku 2009) oraz 25 000 jednostek CER/ERU (5% limitu z 2009 r. 10% limitu z 2010 r. oraz 10% limitu z 2011 r.);
• ­w roku 2012: 105 000 uprawnień EUA.

W roku 2012 prowadzący instalację mógł wykorzystać do rozliczenia 115 000 uprawnień EUA (15 000 uprawnień z roku 2010) oraz 10 000 jednostek CER/ERU (limit 10% z 2012r.). W związku z tym, że nie wykorzystał wszystkich uprawnień EUA i całego limitu jednostek CER/ERU mógł przenieść je na obecny okres rozliczeniowy EU ETS.

W latach 2013-2020 prowadzący instalację dysponuje dodatkowym limitem wykorzystania jednostek CER/ERU, wynoszącym 1% z przydziału uprawnień EUA na lata 2008-2012, czyli łączną liczbą 5 000 jednostek CER/ERU w ośmioletnim okresie rozliczeniowym, plus niewykorzystanym limitem z okresu 2008-2012, czyli 10 000 jednostek CER/ERU. Zatem razem może wykorzystać w latach 2013-2020 15 000 jednostek CER/ERU.

Nie. Limit przypisany jest do konkretnej instalacji i nie może być wykorzystany w ramach innej instalacji. Jeżeli prowadzący posiada więcej niż jedną instalację nie może wykorzystywać ustalonego limitu dowolnie, to jest zwiększać ponad 11% limitu zamiany dla jednej z posiadanych instalacji kosztem drugiej. Niemniej jednak uprawnienia do emisji powstałe z zamiany jednostek CER/ ERU w ramach limitu przypisanego dla jednej instalacji mogą zostać zbyte lub przeniesione na rachunek innej instalacji, z którego mogą zostać wykorzystane do rozliczenia emisji z tejże instalacji.

Zgodnie z przepisami dyrektywy EU ETS (art. 11a, ust. 3 i 4) oraz Rozporządzenia rejestrowego prowadzący instalacje mogą wykorzystać w systemie EU ETS:

• jednostki CER/ERU pochodzące z projektów kwalifikujących się do wykorzystania w EU ETS w latach 2008-2012, wydane za redukcje emisji osiągnięte od 2013 r., ale z projektów zarejestrowanych przed 2013 r. – zamiana na EUA do 31 grudnia 2020 r.,
• jednostki CER wydane za redukcje osiągnięte po 2013 r., z nowych projektów, które zostały rozpoczęte po 2013 r. i są realizowane w krajach najsłabiej rozwiniętych (ang. LDC – Least Developed Countries^[1]) – zamiana na EUA do 31 grudnia 2020 r.

Rys. 1 Kategorie jednostek i terminy zamiany

^[1] Lista krajów najsłabiej rozwiniętych - http://www.un.org/en/development/desa/policy/cdp/ldc/ldc_list.pdf

Wszystkie rodzaje jednostek CER/ERU powinny pochodzić z projektów kwalifikujących się do wykorzystania w EU ETS w latach 2008-2012. Wyłączone są zatem jednostki pochodzące z projektów dotyczących:

• obiektów jądrowych,
• zmian w użytkowaniu gruntów i gospodarki leśnej (LULUCF).

Dodatkowe typy projektów, z których nie można wykorzystywać jednostek w tym okresie rozliczeniowym zostały wymienione w Rozporządzeniu nt. gazów przemysłowych ustalającym pewne ograniczenia w zakresie wykorzystania międzynarodowych jednostek z tytułu projektów związanych z gazami przemysłowymi i są to jednostki pochodzące z projektów związanych z:

• niszczeniem trifluorometanu (HFC-23) i podtlenku azotu (N₂O) z produkcji kwasu adypinowego.

Wykorzystanie ww. jednostek pochodzących z projektów dotyczących niszczenia HFC-23 i N₂O było możliwe wyłącznie do 30 kwietnia 2013 r., w celu rozliczenia emisji z okresu 2008-2012.

Dodatkowe ograniczenia wynikają z nowego Rozporządzenia rejestrowego, co zostało omówione w odpowiedzi na pytanie 7.

Aby sprawdzić źródło pochodzenia jednostek CER/ERU, należy wpisać na stronie Sekretariatu Konwencji Klimatycznej numer projektu, który wyświetla się w rejestrze (bez kodu kraju, np. w przypadku numeru referencyjnego projektu CN-1194, należy wpisać 1194).

Strona do wyszukiwania/ sprawdzania jednostek CER: http://cdm.unfccc.int/Projects/projsearch.html

Strona do wyszukiwania/ sprawdzania jednostek ERU: http://ji.unfccc.int/JI_Projects/ProjectInfo.html

Dodatkowo Komisja Europejska opublikowała na swojej stronie internetowej listę pozytywną jednostek CER i ERU, które zostały dopuszczone w rejestrze Unii do wykorzystania w systemie EU ETS. Na liście pozytywnej są jednostki, które można wykorzystywać w systemie EU ETS w latach 2013-2020 i zawiera ona informacje o projektach (nr ITL, gospodarz projektu, rodzaj jednostki, rodzaj projektu). Drugi plik zawiera dane dotyczące projektów JI realizowanych w ramach ścieżki I w krajach spoza UE (Nowa Zelandia, Rosja i Ukraina), których jednostki dopuszczono do wykorzystania w EU ETS. Natomiast trzecia lista to lista negatywna, zawierająca informacje nt. projektów JI i CDM (nr ITL, gospodarz projektu, rodzaj jednostki, rodzaj projektu), z których jednostki nie są dopuszczone do wykorzystania w EU ETS w latach 2013-2020.

Listy dostępne są pod adresem: http://ec.europa.eu/clima/policies/ets/linking/documentation_en.htm

Wykaz limitów wykorzystania jednostek Kioto przez prowadzących instalacje oraz operatorów statków powietrznych w okresie 2008-2020, zgodnie z art. 2 ust.1 rozporządzenia RICE, został opublikowany na stronach internetowych Ministerstwa Środowiska i jest dostępny pod adresem:

https://archiwum.mos.gov.pl/artykul/5685_archiwum/21923_wykaz_limitow_wykorzystania_jednostek_kioto_przez_prowadzacych_instalacje_oraz_operatorow_statkow_powietrznych_w_okresie_2008_2020.html

Operatorzy lotniczy oraz podmioty prowadzące instalacje wymienione w wykazie mogą dokonywać w okresie 2013-2020 zamiany jednostek Kioto (czyli CER/ERU, które można wykorzystywać w okresie 2013-2020, patrz pytanie 7) na uprawnienia do emisji w liczbie równej różnicy wskazanego w ww. wykazie całkowitego limitu oraz liczby dotychczas umorzonych jednostek Kioto.

LZ = LC – (U + Z)

gdzie:

LZ – liczba jednostek Kioto (CER i/lub ERU), które można zamienić na uprawnienia ważne w okresie 2013-2020

LC – CAŁKOWITY limit wykorzystania jednostek Kioto w okresie 2008-2020

U – dotychczas umorzone jednostki Kioto

Z – suma jednostek Kioto już zamienionych na uprawnienia do emisji ważne w okresie 2013-2020

Proces zamiany jednostek CER/ERU na EUA odbywa się zgodnie z art. 60 Rozporządzenia rejestrowego. W praktyce, osoby wyznaczone do roli upoważnionych przedstawicieli rachunków (z których ma zostać wykonana zamiana) po zalogowaniu do systemu Rejestru Unii, muszą wykonać transakcję „Zamiana jednostek CER/ERU na uprawnienia ważne w okresie 2013-2020”.

Należy przy tym zauważyć, że zamiana nie jest procesem jednorazowym i nie musi być dokonana w ramach jednego transferu. Jedynymi ograniczeniami są:

• liczba jednostek pozostałych do zamiany w ramach limitu wykorzystania jednostek Kioto (patrz pytanie 10);

posiadanie jednostek Kioto kwalifikujących się do zamiany (patrz pytanie 7).

Oprogramowanie rejestru Unii automatycznie identyfikuje jednostki kwalifikujące się (ang. eligible) lub oczekujące/niekwalifikujące się (ang. pending/ineligible) do wykorzystania w systemie EU ETS. Status jednostek jest widoczny poprzez interfejs aplikacji Rejestru. W ten sposób właściciel rachunku może odróżnić jednostki kwalifikujące się od tych, które się nie kwalifikują, zgodnie z odpowiednimi przepisami, lub są oczekujące. Należy przy tym zauważyć, że status jednostek w Rejestrze może się zmieniać w czasie w zależności od dostępnych informacji.

Zgodnie z art. 58 ust. 3 Rozporządzenia rejestrowego jednostki oznaczone w systemie jako oczekujące/niekwalifikujące się (ang. pending/ineligible) do wykorzystania w systemie EU ETS, należy przenieść na dowolnie wybrany rachunek Kioto (oznaczenia rachunków Kioto rozpoczynają się od kodu danego państwa, np. ‘PL’). W przeciwnym wypadku to administrator rejestru dokona przeniesienia ww. jednostek na krajowy rachunek posiadania należący do Polski.

Dodatkowo Komisja Europejska opublikowała na swojej stronie internetowej listę pozytywną jednostek CER i ERU, które zostały dopuszczone w rejestrze Unii do wykorzystania w systemie EU ETS. Na liście pozytywnej są jednostki, które można wykorzystywać w systemie EU ETS w latach 2013-2020 i zawiera ona informacje o projektach (nr ITL, gospodarz projektu, rodzaj jednostki, rodzaj projektu). Drugi plik zawiera dane dotyczące projektów JI realizowanych w ramach ścieżki I w krajach spoza UE (Nowa Zelandia, Rosja i Ukraina), których jednostki dopuszczono do wykorzystania w EU ETS. Natomiast trzecia lista to lista negatywna, zawierająca informacje nt. projektów JI i CDM (nr ITL, gospodarz projektu, rodzaj jednostki, rodzaj projektu), z których jednostki nie są dopuszczone do wykorzystania w EU ETS w latach 2013-2020. Ww. listy dostępne są pod adresem: https://ec.europa.eu/clima/policies/ets/credits_en#tab-0-1

Tak, będzie to możliwe aż do zakończenia rozliczania emisji za rok 2020, czyli do 30 kwietnia 2021 r. Jednostki CER/ERU kwalifikujące się do wykorzystania w systemie będą mogły być wymienione na uprawnienia do emisji zgodnie z zasadami kwalifikowalności. W związku z tym, jednostki kwalifikujące się do wykorzystania w systemie będą mogły być wykorzystane do ww. terminu.

Informacje na ten temat Komisja Europejska zamieściła na stronie Rejestru Unii, w sekcji dotyczącej pytań i odpowiedzi w zakresie wdrożenia zasad rozliczeniowych wynikających z Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) 2019/1122.

https://ec.europa.eu/clima/policies/ets/registry_en#tab-0-2