Od początku trzeciego okresu rozliczeniowego EU ETS tj. od 2013r. sprzedaż uprawnień do emisji na aukcjach stopniowo zastępuje dotychczasową metodę bezpłatnego przydziału uprawnień do emisji dla wszystkich sektorów EU ETS, za wyjątkiem sektora lotnictwa. Dyrektywa 2009/29/WE zgodnie z art. 10 ust. 1 ustala aukcję jako podstawową metodę rozdziału uprawnień do emisji. Sprzedaż uprawnień do emisji na aukcjach ma zapewnić  efektywność, przejrzystość i prostotę systemu, a jednocześnie ma tworzyć największą zachętę dla inwestycji w niskoemisyjną gospodarkę.

Wszystkie uprawnienia nie przydzielone bezpłatnie w okresie 2013 – 2020 będą sprzedawane w drodze aukcji. W całym trzecim okresie rozliczeniowym EU ETS w latach 2013- 2020 państwa UE za pośrednictwem aukcji sprzedadzą ok. 50% uprawnień podczas gdy w drugim okresie rozliczeniowym EU ETS w latach 2008 – 2012  w drodze aukcji sprzedawanych było nie więcej niż 4% uprawnień do emisji (więcej informacji na stronie KE Auctioning - European Commission).

Nowa metoda rozdziału uprawnień do emisji w postaci sprzedaży  uprawnień do emisji na aukcjach została ustalona w Rozporządzeniu Aukcyjnym (art. 10 a ust. 2 dyrektywy EU ETS). Zasady rozdysponowania uprawnień do emisji do sprzedaży na aukcji dla poszczególnych państw członkowskich zostały ustalone w dyrektywie w oparciu o klucz 88%/10%/2%. W tym wypadku 88% uprawnień przeznaczonych do sprzedaży na aukcji jest rozdysponowana dla państw członkowskich w oparciu o zweryfikowane emisje w okresie 2005-2007, 10% uprawnień do emisji zostaje przeznaczonych dla państw członkowskich w oparciu o kryterium wysokości PKB na mieszkańca, a 2% uprawnień zostaje przeznaczonych dla dziewięciu państw członkowskich, które w 2005 r. osiągnęły co najmniej 20% poziom redukcji emisji, w stosunku do roku bazowego ustalonego w Protokole z Kioto.

Na podstawie Decyzji KE 2013/448/EU z dnia 5 września 2013 r. dotyczącej krajowych środków wykonawczych w odniesieniu do przejściowego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji gazów cieplarnianych Komisja wyliczyła że zgodnie z Art. 10 (1) zgodnie Dyrektywy 2003/87/WE, liczba uprawnień przeznaczonych do sprzedaży na aukcji w okresie od 2013 do 2020 wyniesie 8,176,193,157.

Backloading a aukcje

W związku z wejściem w życie propozycji KE zmiany Rozporządzenia Aukcyjnego i przesunięcia w czasie aukcji części uprawnień w ramach tzw. propozycji backloadingu, 400 mln uprawnień zostało wycofanych ze sprzedaży w 2014 r., 300 mln w 2015r., a 200 mln w 2016 r. Wycofane uprawnienia mają być sprzedawane na aukcjach stopniowo pod koniec okresu rozliczeniowego tj. 300 mln w 2019 i 600 mln w 2020. W 2014 r. liczba 400 mln wycofanych uprawnień została rozdzielona na państwa członkowskie oraz państwa EOG i EFTA i ich liczba została odpowiednio zmniejszona.

Jednakże ostateczna liczba 8,176,193,157 uprawnień przeznaczona do sprzedaży na aukcjach w poszczególnych latach od 2013 do 2020, została pomniejszona o: maksymalną liczbę uprawnień przydzielonych bezpłatnie dla producentów energii elektrycznej zgodnie z art. 10 c Dyrektywy ETS oraz w związku z wejściem w życie decyzji o tzw. backloadingu, czyli zmiany Rozporządzenia Komisji (UE) nr 176/2014 z dnia 25 lutego 2014 r. zmieniającym rozporządzenie (UE) nr 1031/2010 w szczególności w celu określenia wolumenów uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, które mają zostać sprzedane na aukcji w latach 2013–2020. Dokładne informacje dotyczące liczby uprawnień przeznaczonych do sprzedaży w danym roku można znaleźć w kalendarzach aukcji, które są jedynymi obowiązującymi dokumentami w tym zakresie. Więcej szczegółów na stronach Komisji Europejskiej

Model aukcji zakłada, że będzie ona jedno-rundowa (otwarte zostaje tylko jedno okno ofertowe), utajniona (oferty składane przez oferentów są utajnione i znane są tylko oferentowi) oraz z jedną ceną rozliczeniową (cena ustalana po zamknięciu rundy). Taki  prosty model aukcji ma ułatwić dostęp do aukcji dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Podczas jednej rundy oferenci mogą złożyć dowolną liczbę ofert z określoną liczbą uprawnień, jaką chcieliby nabyć za daną cenę. Jedna runda powinna trwać nie mniej niż dwie godziny. Bezpośrednio po zamknięciu rundy, platforma aukcyjna ustala i publikuje cenę rozliczenia, zgodnie z którą zapotrzebowanie na uprawnienia jest równe liczbie uprawnień oferowanych do sprzedaży na danej aukcji^[1]. Wygrani oferenci to ci, którzy złożyli ofertę na zakup uprawnień po cenie równej lub wyższej od ceny rozliczenia. Wszyscy wygrani oferenci będą płacić tę samą cenę, bez względu na cenę określoną w złożonych ofertach.

^[1] Schemat ceny rozliczenia jest dostępny na stronie KOBiZE.

Rozporządzenie Aukcyjne^[1] określa zasady dotyczące powołania i działania wspólnotowej(-ych) platformy(-m)  aukcyjnej a jednocześnie pozwala państwom członkowskim na niekorzystanie ze wspólnotowej platformy aukcyjnej i utworzenie własnych platform aukcyjnych (tzw. platform opt – out).

Obecnie zgodnie z Rozporządzeniem Aukcyjnym działają dwie platformy aukcyjne, które sprzedają uprawnienia do emisji na aukcjach:

• European Energy Exchange (EEX) w Lipsku - pełni funkcję wspólnotowej platformy aukcyjnej wykorzystywanej przez 24 państwa członkowskie UE oraz tymczasowo przez Polskę; pełni ona również funkcję platformy opt – out dla Niemiec.
• ICE Futures Europe (ICE) w Londynie - pełni funkcję platformy opt – out dla Wielkiej Brytanii.

Trzy państwa członkowskie Niemcy, Polska oraz Wielka Brytania wykorzystały możliwość nie korzystania ze wspólnotowej platformy aukcyjnej (skorzystanie przepisu tzw. opt – out) i zdecydowały się i wyznaczenie własnych platform aukcyjnych.

Państwa EEA - EFTA oraz Chorwacja po akcesji do UE również będą sprzedawały uprawnienia na wspólnotowej platformie aukcyjnej.

Maksymalny okres na który może zostać wyznaczona którakolwiek platforma aukcyjna wynosi 5 lat. W celu zapewnienia terminowego wyznaczenia i złagodzenia ryzyka niespodziewanych zdarzeń związanych z procedurą wspólnego udzielenia zamówienia, 24 Państwa Członkowskie i Komisja Europejska wybrały tymczasową  wspólnotową platformę aukcyjną, którą została Giełda EEX w Lipsku. Platforma wspólnotowa została wybrana na okres 3 lat, z możliwością przedłużenia o jeden dodatkowy rok, ale kontrakt może wygasnąć jeśli wybrany zostanie następca platformy tymczasowej. Giełda EEX została również wybrana jako tymczasowa i docelowa niemiecka platforma opt- out. Giełda  ICE w Londynie została zakontraktowana przez Wielką Brytanię na okres 3 lat z możliwością przedłużenia na okres kolejnych dwóch lat.

^[1] Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1031/2010 z dnia 12 listopada 2010 r. w sprawie harmonogramu, kwestii administracyjnych oraz pozostałych aspektów sprzedaży na aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na mocy dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie.

Harmonogram sprzedaży uprawnień na aukcjach ustalony jest w kalendarzach aukcji. Na rok 2015 giełda EEX oraz ICE/ ECX opublikowały już kalendarz aukcji.

Szczegółowe informacje na stronie www.eex.com oraz www.ice.com oraz w zakładce Harmonogram aukcji.

Wolumen uprawnień przeznaczony do sprzedaży na wszystkich aukcjach ma być rozłożony równomiernie w trakcie roku kalendarzowego, ze zmniejszoną częstotliwością w czasie okresu wakacyjnego i uwzględniając brak aukcji w czasie Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku.

Rozporządzenie Aukcyjne na podstawie art. 18 określa grupy podmiotów, które są upoważnione do ubiegania się o dopuszczenie do udziału w aukcjach uprawnień do emisji.

Każdy operator instalacji znajdującej się w systemie EU ETS lub operator statków powietrznych, składający oferty w swoim własnym imieniu, w tym również wszelkie jednostki dominujące, zależne lub powiązane wchodzące w skład tej samej grupy przedsiębiorstw co operator lub operator statków powietrznych są uprawnione do ubiegania się o dopuszczenie do składania ofert na aukcjach. Ponadto operatorzy mogą tworzyć ugrupowania gospodarcze w celu składania ofert poprzez agentów w ich imieniu. Również przedsiębiorstwa inwestycyjne oraz instytucje kredytowe upoważnione i regulowane na podstawie prawa UE oraz pośrednicy, którym zostało wydane pozwolenie przez właściwy organ krajowy mogą ubiegać się o dopuszczenie do udziału w aukcjach.

Rozporządzenie Aukcyjne określa, że ani prowadzący aukcje, ani platforma aukcyjna, monitorujący aukcję lub ich personel nie mogą ubiegać się o dopuszczenie do składania ofert na aukcjach uprawnień do emisji i nie są uprawnione do uczestnictwa w aukcjach.

Platforma aukcyjna musi rozważyć każde zgłoszenie o dopuszczenie do uczestnictwa w aukcjach w celu zapobiegania wykorzystania aukcji w niewłaściwych celach m.in. prania brudnych pieniędzy, finansowania terroryzmu, działalności przestępczej lub nadużyć na rynku.

Sprawiedliwe i prawidłowe przeprowadzenie aukcji uprawnień do emisji zostało zapewnione poprzez przepisy Rozporządzenia Aukcyjnego dotyczące dostępu do aukcji oraz przepisy dotyczące kalendarza aukcji. Platforma aukcyjna jest np. zobowiązana do sprawdzenia klienta przed udzieleniem dostępu dla jakiegokolwiek potencjalnego uczestnika aukcji.

Ponadto platforma aukcyjna musi działać na tzw. rynku regulowanym, który zapewni spełnienie surowych norm i który będzie nadzorowany przez właściwy organ krajowy dla rynku finansowego w Państwie Członkowskim UE, w którym się znajduje.

Rozporządzenie Aukcyjne zawiera szczegółowe przepisy dotyczące zmniejszenia ryzyka zachowań antykonkurencyjnych. W zależności od sprzedawanego produktu, aukcje będą objęte albo przez Dyrektywę w sprawie nadużyć na rynku [MAD, Market Abuse Directive^[1]] lub przez szczegółowe przepisy, które zapewnią równoważną ochronę.

W celu zapewnienia sprawiedliwego traktowania klientów Rozporządzenie Aukcyjne ustanawia również wymóg uzyskania zezwolenia oraz ustala zasady dla pośredników w przypadku, gdy nie są objęci takimi przepisami przewidzianymi zakresem prawodawstwa finansowego UE. Ustalenie ram  prawnych takich zezwoleń dla pośredników jest opcjonalne dla państw członkowskich.

^[1] Dyrektywa 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie wykorzystywania poufnych informacji i manipulacji na rynku (nadużyć rynkowych). Celem dyrektywy jest  zapewnienie integralności rynków finansowych Wspólnoty i zwiększenie zaufania inwestorów do tych rynków. 

Zgodnie z Rozporządzeniem aukcyjnym zostanie wybrany jeden niezależny monitorujący dla wszystkich aukcji przeprowadzanych na wszystkich platformach aukcyjnych. Monitorujący aukcję ma zostać wybrany w drodze procedury zamówień publicznych przeprowadzonej wspólnie przez Komisję oraz Państwa Członkowskie.

Dotychczas w 2012 i 2013 ogłoszone zostały dwa przetargi na monitorującego aukcję, jednak żaden z nich nie został rozstrzygnięty. Komisja oraz Państwa Członkowskie oceniają dalsze możliwości działania w tym temacie.

Monitorujący aukcję będzie pełnił kluczową rolę w nadzorowaniu aukcji. Każdego miesiąca monitorujący powinien przedstawić Państwom członkowskim i Komisji raport na temat wszystkich aukcji z danego miesiąca. Monitorujący aukcję przygotowuje również roczny skonsolidowany raport na temat funkcjonowania aukcji uwzględniając każdy przypadek antykonkurencyjnego zachowania lub nadużyć na rynku, oraz wpływu aukcji na wtórny rynek uprawnień do emisji. Publicznie dostępne wersje tych raportów będą publikowane na stronie internetowej  Komisji.

Monitorujący aukcję może również zostać poproszony o przygotowanie dodatkowych raportów ad hoc na temat konkretnych kwestii dotyczących aukcji. Ponadto w świetle podejrzeń o złamaniu przepisów rozporządzenia aukcyjnego przez platformę aukcyjną, monitorujący jest zobowiązany do przygotowania raportu wskazującego charakter naruszenia, sformułowania zaleceń oraz jeżeli będzie to stosowne może zalecić zawieszenie aukcji.

Dwa oddzielne organy będą nadzorowały aukcję.

• Monitorujący aukcję będzie odpowiedzialny za przekazywanie Komisji i Państwom Członkowskim raportów na temat funkcjonowania wszystkich aukcji odbywających się na wszystkich platformach.
• Za nadzorowanie platformy aukcyjnej w kraju w którym jest ona zlokalizowana będzie odpowiedzialny dodatkowo właściwy krajowy organ dla rynków finansowych Państwa Członkowskiego.

Postępowanie firm inwestycyjnych, instytucji kredytowych oraz innych osób upoważnionych do składania ofert w czyimś imieniu będzie również nadzorowane przez odpowiednie organy krajowe. Nadzór ten będzie obejmować wszelkie niezbędne dochodzenia i oskarżenia dotyczące nadużyć na rynku. Wyznaczone organy publiczne powinny ze sobą współpracować w celu wypełnienia tych obowiązków.

W kontekście przyjęcia Ram polityki klimatyczno-energetycznej do 2030 r. liderzy UE zadecydowali
w październiku 2014 r., o możliwości kontynuacji bezpłatnego przydziału uprawnień do emisji po 2020 r. Zgodnie z przyjętymi Konkluzjami Rady UE z 24 października 2014 r. państwa członkowskie o PKB na mieszkańca poniżej 60% średniej unijnej będą mogły zadecydować o darmowym przydziale uprawnień do emisji po roku 2020 aż do 2030r. dla sektora energetycznego. W odniesieniu do udziału Państw Członkowskich w aukcjach uprawnień to 90 % uprawnień, które będą sprzedawane na aukcjach ma zostać rozdystrybuowane pomiędzy państwa członkowskie na podstawie zweryfikowanych emisji. Pozostałe zaś 10 % zostanie przydzielone państwom, których PKB na mieszkańca nie przekroczy 90% średniej unijnej w 2013 r. w oparciu o zasadę solidarności, wzrostu i powiązań międzysystemowych.

Ponadto, planowane jest zreformowanie systemu EU ETS. Jednym z kluczowych elementów tej reformy będzie mechanizm zarządzania nadwyżką uprawnień EUA, którego koncepcja została przedstawiona przez KE w dniu 22 stycznia 2014 r. w projekcie Decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej ustanowienia i funkcjonowania rezerwy zapewniającej stabilność rynku dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE. W proponowanym rozwiązaniu zakłada się, że przy wystąpieniu dużej nadwyżki uprawnień na rynku dokonuje się ich zdjęcia z puli aukcyjnej do specjalnie utworzonej rezerwy uprawnień (ang. Market Stability Reserve), natomiast w przypadku niedoboru uprawnień na rynku, uprawnienia z rezerwy zostają uwolnione i dodane do puli aukcyjnej. Według propozycji KE mechanizm zarządzania nadwyżką uprawnień miałby zacząć działać od 2021 r.