W dniu 25.09.2025 odbył się panel pn. „Wyzwania i szanse stojące przed sektorem transportu drogowego związane z nową dyrektywą dotyczącą jakości powietrza (AAQD)”. Spotkanie poświęcone było analizie skutków wejścia w życie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2881 z dnia 23 października 2024 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (AAQD). Gospodarzem wydarzenia było KOBiZE - dyskusję moderował Karol Szymankiewicz.

Nowe przepisy wprowadzają od 2030 r. dużo ostrzejsze normy jakości powietrza, które wymuszą działania m.in. w sektorze transportu drogowego – jednym z głównych źródeł emisji NOx oraz pyłów PM₁₀ i PM₂.₅ w miastach. Panel miał na celu przybliżenie słuchaczom, jakie zmiany czekają samorządy i mieszkańców w związku z wdrażaniem dyrektywy oraz jakie narzędzia i strategie mogą wspierać skuteczną poprawę jakości powietrza.

W pierwszej części panelu Agnieszka Bartocha (KOBiZE) przedstawiła główne wymagania nowej dyrektywy m.in.: zaostrzone standardy, konieczność podjęcia działań w zakresie redukcji emisji z transportu drogowego na szerszą niż dotychczas skalę.

Uczestnicy debaty podzielili się swoimi opiniami i doświadczeniami w zakresie:

• szans i wyzwań, jakie nowe regulacje stwarzają dla samorządów, mieszkańców oraz sektora transportu,
• potencjalnych ograniczeń w ruchu pojazdów spalinowych i rozwoju stref czystego transportu,
• możliwości promowania elektromobilności, transportu zbiorowego i rozwiązań intermodalnych,
• koniecznych działań finansowych, regulacyjnych i edukacyjnych niezbędnych do wdrożenia wymogów AAQD.

W dyskusji wzięli udział przedstawiciele administracji publicznej, samorządów, organizacji pozarządowych oraz instytucji naukowych, m.in.:

• Piotr Łyczko – Ministerstwo Klimatu i Środowiska – omówił perspektywę rządową i odniósł się do kwestii wysiłków niezbędnych do spełnienia nowych norm jakości powietrza do 2030 r. Zwrócił szczególną uwagę na szanse jakie może przynieść nowa Dyrektywa i cel jaki przyświeca wdrażaniu nowych norm jakości powietrza związany z ograniczaniem szkodliwego wpływu na zdrowie mieszkańców.
• Maciej Piotrkowski - Zarząd Transportu Publicznego Kraków oraz Adriana Kamińska-Flak - Urząd Miasta Katowice – wskazali szanse i bariery związane z wdrażaniem dyrektywy na poziomie miejskim, w tym rozwój transportu publicznego i realne możliwości tworzenia skutecznych działań transportowych. Przedstawili również działania w tym obszarze, które dotychczas były podejmowane w Katowicach i Krakowie, a także opinie mieszkańców. W Katowicach dużym poparciem mieszkańców cieszą się strefy płatnego parkowania – miasto pracuje wspólnie z metropolią nad ich rozszerzeniem. Przedstawione zostały również założenia strefy czystego transportu (SCT) w Krakowie (od 1.01.2026 r.) oraz w jaki sposób odbywała się komunikacja z mieszkańcami. Przedstawiciele miast goszczący w panelu wskazali, że wiele działań już zostało podjętych w zakresie transportu i widzą duże wyzwanie w zwiększaniu zakresu tych działań.
• Blanka Jędrzejewska - Urząd Metropolitalny Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii – przedstawiła wyzwania metropolitalne i rolę transportu między miastami w poprawie jakości powietrza. Przedstawiła dotychczasowe działania GZM, takie jak budowa ścieżek rowerowych czy wprowadzanie ograniczeń prędkości, a także badania określające skalę problemu np. pomiary stężeń NO_X wykonywane za pomocą samplerów. Wg nowych norm AAQD, które mają obowiązywać od 2030 r. w większości punktów pomiarowych odnotowano by przekroczenia rocznych stężeń. P. B. Jędrzejewska podkreśliła również potrzebę elastycznego podejścia dla metropolii, które funkcjonują ponad granicami gmin i wymagają szerszych działań (pomysł zmiany ustawy o elektromobilności).
• Magdalena Śladowska, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego – odniosła się do potrzeb związanych z programami ochrony powietrza na poziomie regionalnym, podkreślając, że ich zakres powinien ograniczać się do kwestii merytorycznych, a wiele zagadnień należy regulować w odrębnych, dedykowanych dokumentach. Zwróciła też uwagę na konieczność spójności działań w różnych obszarach oraz kluczową rolę odpowiedniego planowania przestrzennego.
• Anna Paczosa - IOŚ-PIB/KOBiZE – przedstawiła istotną rolę IOŚ dotyczącą wsparcia eksperckiego dla MKIŚ, GIOŚ i UM w procesie wdrażania wymagań AAQD. Wsparcie to będzie stanowiło dla IOŚ-PIB duże wyzwanie zarówno pod względem merytorycznym i organizacyjnym. Zaangażowanie będzie dotyczyło przygotowania danych emisyjnych w określonych scenariuszach dla stref z przekroczeniami (KOBiZE), na postawie informacji o działaniach przekazywanych przez UM. Drugi obszar zaangażowania to modelowania jakości powietrza (Zakład Atmosfery i Klimatu), którego wyniki pokażą czy zaplanowane przez UM działania pozwolą na osiągnięcie norm jakości powietrza. Kluczowa jest szybka współpraca, ponieważ POP-y muszą powstać jednocześnie dla wszystkich stref.
• Łukasz Adamkiewicz - Europejskie Centrum Czystego Powietrza – zaprezentował spojrzenie organizacji pozarządowych, zwracając uwagę na znaczenie zdrowotnych i społecznych efektów AAQD. Jedno z głównych wyzwań, które widzi dla NGOs, to zrozumienie przez społeczeństwo skali wpływu emisji z transportu na zdrowie mieszkańców i konieczność podjęcia działań naprawczych w tym sektorze.

Podczas panelu podkreślano, że wdrożenie dyrektywy AAQD stanowi ogromne wyzwanie organizacyjne i finansowe, ale jednocześnie otwiera szanse na dynamiczny rozwój zrównoważonego transportu w Polsce. Skuteczność w realizacji nowych wymogów będzie zależała od współpracy rządu, samorządów, biznesu i mieszkańców oraz od zapewnienia odpowiednich narzędzi finansowych i prawnych.