W dniu 23 stycznia 2008 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet dokumentów, głównie legislacyjnych, określanych, jak tzw. pakiet energetyczno-klimatyczny. Dokumenty te mają na celu realizację przyjętych przez Radę Europejską w 2007 r. założeń dotyczących przeciwdziałania zmianom klimatycznym, stanowiących, że do 2020 r. Unia Europejska:

• o 20% zredukuje emisje gazów cieplarnianych (z opcją 30% redukcji, o ile w tym zakresie zostaną zawarte stosowne porozumienia międzynarodowe) w stosunku do poziomu emisji z 1990 r.;
• o 20% zwiększy udział energii odnawialnej w finalnej konsumpcji energii;
• o 20% zwiększy efektywność energetyczną, w stosunku do prognoz na rok 2020,
• zwiększy udział biopaliw w ogólnej konsumpcji paliw transportowych co najmniej do 10%.

Po prawie rocznych pracach, w grudniu 2008 r. osiągnięto porozumienie pomiędzy Parlamentem Europejskim i Radą UE – Pakiet energetyczno-klimatyczny został przyjęty, a publikacja jego poszczególnych elementów w Dzienniku Urzędowym UE nastąpiła w dniu 5 czerwca 2009 r.

Dwa kluczowe elementy przyjętego pakietu odnoszące się do emisji gazów cieplarnianych to:

• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa EU ETS) link, oraz
• decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (tzw. decyzja non-ETS) link.

Poniższy wykres ilustruje zobowiązania redukcyjne w zakresie emisji gazów cieplarnianych w UE, zaś tabela pod wykresem pokazuje cele dla Polski, także w zakresie OZE.

Źródło: prezentacja Komisji Europejskiej

Źródło: opracowanie własne KOBiZE

 

Z uwagi na to, że wspólnotowy system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS) obejmuje obecnie ok. 10 tys. instalacji w sektorze energetycznym i innych gałęziach przemysłu, które odpowiadają za ponad połowę emisji CO₂ i 40% emisji wszystkich gazów cieplarnianych, głównym narzędziem obniżania emisji we Wspólnocie jest system EU ETS. W tym zakresie zakłada się, że w trzeciej fazie wdrażania systemu EU ETS, w latach 2013-2020 powinno dojść do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 21% w porównaniu do poziomów emisji z 2005 r. Fakt ten, niezależnie od metody rozdziału uprawnień, determinuje średnią liczbę uprawnień dostępną dla podmiotu gospodarczego objętego tym systemem.

Pozostałe 60% emisji gazów cieplarnianych będzie objęte przepisami drugiego kluczowego dokumentu, którym jest decyzja non-ETS. Decyzja ta zakłada w skali całej UE 10% cel redukcji emisji gazów cieplarnianych w sektorach nie objętych systemem EU ETS, m.in. transport, rolnictwo, budownictwo. W ramach non-ETS unijny cel redukcyjny został zróżnicowany i część mniej zamożnych państw członkowskich może nawet zwiększać swoją emisję w okresie 2013-2020. Zgodnie z zapisami Polska ma możliwość zwiększenia własnej emisji w sektorze non-ETS o 14%.

Początkowo Komisja Europejska zakładała, że podstawową metodą rozdziału uprawnień będzie system aukcyjny. Obowiązek ten wprowadzany będzie stopniowo (w efekcie negocjacji łącznie ponad 90% uprawnień w sektorach przemysłowych będzie przyznawana bezpłatnie), według różnych ścieżek i w oparciu o zróżnicowane kryteria, w zależności od sektora gospodarki. Dyrektywa EU ETS zasadniczo dzieli sektory objęte systemem EU ETS na trzy grupy: narażone na ucieczkę emisji, producentów energii elektrycznej oraz pozostałe gałęzie przemysłu, w tym produkcję ciepła. Wprowadzono możliwość zastosowania derogacji dla sektora elektroenergetycznego w nowych państwach członkowskich UE, czyli odstępstwa od 100% obowiązku zakupu uprawnień w drodze aukcji. Sektor elektroenergetyczny może otrzymywać część uprawnień bezpłatnie, przy spełnieniu określonych w dyrektywie warunków. Zasady przydziału uprawnień dla poszczególnych sektorów przedstawia poniższy wykres.

Źródło: Opracowanie KASHUE „Zadania wynikające z projektowanych regulacji dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej”, Warszawa, czerwiec 2009 rok.

 

System bezpłatnych przydziałów uprawnień został oparty na wskaźnikach emisji (benchmarkach), określonych dla poszczególnych sektorów w drodze decyzji Komisji Europejskiej (2011/278/UE) link. Ponadto, w drodze decyzji Komisji Europejskiej z 2009 r. (2010/2/UE) oraz 2014 r. (2014/746/UE) link została określona lista sektorów narażonych na ucieczkę emisji (carbon leakage)

Problem ucieczki emisji wiążę się z ryzykiem przenoszenia produkcji poza obszar UE, w związku z nadmiernym obciążeniem producentów objętych systemem EU ETS kosztami zakupu uprawnień do emisji. Sektorom tym przysługuje maksymalnie 100% darmowych uprawnień. Sektory przemysłowe nie narażone na ucieczkę emisji mogą natomiast, na podstawie ustalonych wskaźników, od 2013 r. otrzymywać maksymalnie 80% bezpłatnych uprawnień, a ilość ta będzie corocznie zmniejszana tak, aby osiągnąć maksymalnie poziom 30% w roku 2020 i 0% w 2027 r. Należy jednak mieć na uwadze, że zastosowanie wskaźników emisji obniża dodatkowo przydział darmowych uprawnień.

Komisja Europejska zobowiązana jest do określenia wykazu sektorów narażonych na ucieczkę emisji CO₂ raz na pięć lat począwszy od 31.12.2009 r. Wykaz przyjmowany jest w procedurze komitologii. Warunkiem koniecznym znalezienia się w wykazie sektorów jest łączne spełnienie dwóch kryteriów ilościowych:

• kosztowego - stosunek kosztów pośrednich i bezpośrednich produkcji (wynikających z wdrożenia dyrektywy) do wartości dodanej brutto musi wynosić co najmniej 5%;
• intensywności handlu - stosunek wartość importu i eksportu poza UE (z i do krajów trzecich) do wielkości rynku UE – wartości obrotu wewnętrznego i importu, musi wynosić powyżej 10%.

W ww. wykazie znajdą się również te sektory, które spełnią przynajmniej jeden z powyższych kryteriów ilościowych, ale jedynie w przypadku, gdy jego wartość wynosi co najmniej 30% dla kryterium kosztowego lub powyżej 30% dla kryterium intensywności handlu.

Zasady alokacji uprawnień obowiązujące w III okresie rozliczeniowym EU ETS powodują konieczność nabycia w zależności od sektora, dość znacznej części uprawnień. Brakujące uprawnienia będzie można nabyć na aukcjach, rynku wtórnym, zakupić jednostki Kioto, bądź też wykorzystać zaoszczędzone uprawnienia nabyte w latach 2008-2012.