Przywódcy państw członkowskich Unii Europejskiej uzgodnili podczas szczytu w Brukseli 23 października 2014 r. cele polityki klimatycznej UE do roku 2030. Podstawowym celem tej polityki pozostaje redukcja emisji gazów cieplarnianych w 2030 roku o co najmniej 40% w stosunku do roku 1990. Ponadto uzgodniono cel dotyczący poprawy efektywności energetycznej określony jako 27% zmniejszenie zapotrzebowania w relacji do prognoz oraz osiągnięcie co najmniej 27% udziału źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii. W uzasadnieniu podkreśla się, że osiągnięcie tak zdefiniowanych celów sprawi, iż gospodarka Unii Europejskiej, w tym jej system energetyczny staną się bardziej konkurencyjne, jednocześnie wzrośnie poziom bezpieczeństwa energetycznego i skuteczność walki ze zmianami klimatu. Powyższe cele polityki klimatycznej odnoszą się do całej Unii Europejskiej, natomiast na obecnym etapie w różny sposób definiowane są szczegółowość i udział państw członkowskich oraz sektorów gospodarki w ich osiągnięciu.
Zobowiązania UE do 2030 r. w stosunku do celu 2020
Źródło: Opracowanie własne KOBiZE
Reforma i rozwój EU ETS
W przyjętej formie polityki klimatycznej zakłada się, że około połowa ogólnego wysiłku redukcyjnego zostanie wykonana przez system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), który pozostaje podstawowym instrumentem UE w tym obszarze. Przewiduje się, że redukcja emisji gazów cieplarnianych objętych systemem EU ETS sięgnie w 2030 roku 43% w stosunku do poziomu emisji w 2005 roku. Należy zaznaczyć, że w konkluzjach szczytu zawarto wyraźne odniesienie do zreformowanego systemu handlu uprawnieniami do emisji, co jest jasnym sygnałem wsparcia dla wdrożenia proponowanej rezerwy stabilizacji rynku (Market Stability Reserve, MSR). Przewiduje się, że tym sposobem ograniczy się wpływ innych działań w sferze polityki ochrony klimatu na ceny uprawnień do emisji.
Zdecydowano również, że w celu ochrony międzynarodowej pozycji konkurencyjnej europejskich przedsiębiorstw, w dalszym ciągu w systemie EU ETS dopuści się przyznawanie 100% darmowych uprawnień w sektorach narażonych na ryzyko ucieczki emisji (carbon leakage, CL).
Po raz pierwszy w decyzjach politycznych przywódców państw członkowskich UE dotyczących polityki klimatycznej wskazano potrzebę uwzględnienia zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich kosztów emisji (np. wpływ na ceny energii). Wcześniej problem kompensacji efektów pośrednich pozostawiono w gestii państw członkowskich.
W konkluzjach zawarta jest też decyzja o wsparciu finansowym dla uboższych krajów UE, które miałoby być realizowane głównie za pomocą trzech mechanizmów. Po pierwsze, dla państw członkowskich, w których wartość wskaźnika PKB per capita kształtuje się poniżej 60% średniej UE, proponuje się utworzenie specjalnego funduszu, którego środki miałyby wspierać konieczne dodatkowe inwestycje w sektorze energetycznym. Fundusz ten miałyby tworzyć wpływy ze sprzedaży uprawnień ze specjalnie wydzielonej rezerwy obejmującej 2% całkowitej puli uprawnień w EU ETS. Dystrybucja środków z funduszu wśród uprawnionych państw członkowskich opierałaby się w równym stopniu na dwóch kryteriach: 50% przyznawane byłoby w oparciu o historyczny poziom emisji i 50% na podstawie wskaźnika PKB. Kryteria selekcji projektów mają być opracowane w kolejnym etapie, a w samej procedurze kwalifikacyjnej uczestniczyć będzie Europejski Bank Inwestycyjny.
Druga forma wsparcia uboższych państw członkowskich to dodatkowe uprawnienia do emisji pochodzące z wydzielenia 10% puli przeznaczonej na aukcje. Oznacza to, że poza uprawnieniami z 90% puli aukcyjnej rozdzielonymi według kryterium emisji historycznych, państwa członkowskie, w których wskaźnik PKB per capita jest niższy od 90% średniej wartości w UE otrzymałyby dodatkowe uprawnienia z owej 10% puli. Ponadto, dopuszczono specjalne wsparcie dla sektora wytwarzania energii polegające na dopuszczeniu przyznawania mu do 40% darmowych uprawnień w krajach z PKB per capita poniżej 60% średniej w UE (40% tego, co otrzymują z puli 90-procentowej). Pomoc wynikająca z powyższych mechanizmów będzie szczególnie kontrolowana tak, aby było w transparentny sposób wykorzystywana na modernizację sektora energetycznego, nie zaś na proste wsparcie instalacji spalających paliwa kopalne.
Działania w obszarze non-ETS
W konkluzjach Rady z października 2014 roku nieco mniej szczegółowo potraktowano kwestię wysiłku redukcyjnego w sektorach gospodarki nieobjętych systemem EU ETS. Zdecydowano, że w tym obszarze oddziaływania polityki klimatycznej redukcja emisji gazów cieplarnianych w 2030 roku osiągnie w skali całej Unii Europejskiej 30% w stosunku do poziomu z 2005 r. W konkluzjach październikowego szczytu określono zakres celów redukcyjnych w tym obszarze, kształtujący się w przedziale od 0 do 40% redukcji emisji w stosunku do 2005 r. W konkluzjach zawarto też zapis o dopuszczeniu mechanizmów elastycznych, które umożliwiałyby transfer części celów redukcyjnych między systemem EU ETS i obszarem non-ETS. Dotyczy to niektórych państw o wysokich kosztach redukcji i niekwalifikujących się do przyznania darmowych uprawnień. Szczegółowe zapisy co do wysokości celów dla poszczególnych państw oraz innych mechanizmów zostały uzgodnione w ramach tzw. rozporządzenia non-ETS.
Efektywność energetyczna i OZE
W 2018 r. państwa członkowskie UE, Komisja i Parlament zrewidowały decyzje określające cele polityki klimatycznej w zakresie poprawy efektywności energetycznej oraz wzrostu udziału odnawialnych źródeł energii w końcowym jej zużyciu. W przypadku efektywności energetycznej cel podwyższono do 32,5%, a dla OZE do 32% (dla porównania Konkluzje mówiły o celu 27% obu przypadkach).
Integracja rynku energii
Dopełnieniem zapisów konkluzji istotnych dla polityki klimatycznej jest decyzja o większej integracji rynku energii elektrycznej. Jako pilne wskazano działania które zapewniłyby w 2020 roku co najmniej 10% przepustowość transgranicznych połączeń energetycznych w każdym państwie członkowskim (mierzoną w odniesieniu do mocy krajowego systemu elektroenergetycznego).
Decyzje zawarte w Konkluzjach Rady Europejskiej z 23 października 2014 r. maja charakter ogólny i jedynie wyznaczają pewne ramy dla przyszłych rozwiązań legislacyjnych. Dlatego też informacje przedstawione powyżej mają charakter orientacyjny, a ostateczny kształt przyszłych regulacji będzie rezultatem toczących się obecnie wewnątrz Unii Europejskiej rozmów między państwami członkowskimi, z udziałem Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego.